წმ. გრიგოლ პალამა

სიტყვა ხარებაზედ ყოვლადწმიდისა დედუფლისა ჩვენისა ღვთისმშობელისა და მარადისქალწულისა მარიამისა

07.04.2024

წმ. გრიგოლ პალამა (1296–1359 წწ.), თესალონიკელი მთავარეპისკოპოსი, მართლმადიდებელი ეკლესიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საღვთისმეტყველო ავტორიტეტია, რასაც მოწმობს მისი საღვთისმეტყველო ნაშრომების უდიდესი როლი და ფართო გავლენა მართლმადიდებლურ თეოლოგიაში (ასევე, აღსანიშნავია ეკლესიის მიერ მისი მოღვაწეობის მნიშვნელობის ხაზგასმა თვით ლიტურგიკულ კალენდარშიც კი). მის კალამს ეკუთვნის არაერთი უმნიშვნელოვანესი დოგმატური, ჰომილეტიკური, ასკეტური თხზულება. განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი ცნობილი დებატები ვარლაამ კალაბრიელთან უქმნელი ნათლის, საღმრთო ენერგიების შესახებ, რომელთა საფუძველზეც მართლმადიდებლური ისიქასტური მიმართულების გამართლება მოხდა; ამის გამო შეიქმნა მისი ცნობილი „ტრიადები წმიდა ისიხასტთა დასაცავად“ (1338 წ.).

ქვემოთ მოცემული ტექსტის ქართული თარგმანი შესრულებულია შემდეგი გამოცემიდან: Бесѣда на Благовѣщеніе Всепречистой Госпожи нашей Богородицы и Приснодѣвы Маріи, Св. Григорія Паламы, архіепископа Фессалоникійскаго, იხ.: Церковная проповѣдь на Двунадесятые Праздники, слова, бесѣды и поученія Святыхъ Отцевъ и учителей церкви, часть вторая, Киевъ, 1904, გვ. 735-742. ქართული თარგმანი შედარებულია ტექსტის ორიგინალთან/ბერძნულ ვერსიასთან: Ευαγγελισμός της Θεοτόκου- Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: Στον ευαγγελισμό της πανυπέραγνης Δέσποινάς μας Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας. ზოგიერთი სიტყვის დაზუსტებისა და პირველწყაროსთან შესადარებლად ტექსტს დაერთო შენიშვნები შესაბამისი ბერძნულენოვანი შესატყვისების სახით.

ქართულად თარგმნა ნიკოლოზ კოპალეიშვილმა

ფსალმუნთმთქმელ წინასწარმეტყველს [1], ხედვიდა რა ქმნილებათა ნაირგვარობას და მათში საღვთო სიბრძნეს ჭვრეტდა, აღმოხდა: „ვითარ განდიდნენ საქმენი შენნი, უფალო, და ყოველივე სიბრძნით ჰქმენ“ (ფს. 103,24)! რომელი სიტყვა მოვიშველიო, ვინც, ძალისამებრ, ყოვლისშემოქმედი სიტყვის ხორცშესხმის თხრობას შევუდექი?! ნამდვილად, თუკი საკვირველია არსებული, და განსადიდებელია მისი არარსისგან შექმნა, მაშინ რამდენად საოცარი და დიდებულია ის, რომ ამ არსებულთა ღმერთი, ჭეშმარიტი ღმერთი მიიღებს ჩვენს ბუნებას, დამარცხებულს ვნებით და ამისათვის სამართლიანად შთავრდომილს ქვესკნელად [2]?... რამეთუ, ჩვენი ბუნების ღვთის მსგავსად ქმნა და მისივე მეშვეობით ჩვენი მდგომარეობის განახლების ბოძება იმდენად დიადი და მიუწვდომელია, რომ საუკუნითგან დაფარულია. საიდუმლო სრულებით დაფარული რჩებოდა წმინდა ანგელოზთათვის, კაცთათვის და თვით წინასწარმეტყველთათვისაც, ვინც, თუმცა კი, განჭვრიტა ეს სულიწმიდის მეშვეობით. საერთოდაც, როგორც ადრე, ახლაც, ის საიდუმლოდ რჩება - რწმენით რომ მიიღება, მაგრამ მიუწვდომელია, რომელიც თაყვანისიცემება, მაგრამ განუცდელია [3] - თაყვანისიცემება და რწმენით მიიღება კი მხოლოდ სულიწმიდის მეშვეობით: „არავის ჴელ-ეწიფების თქუმად უფალი იესუ, გარნა სულითა წმიდითა“ (1 კორ. 12,3). სულიწმიდა ისაა, ვისი მეშვეობითაც თაყვანისვცემთ და ვლოცულობთ. მოციქულის სიტყვისამებრ (რომ. 8,26), ეს საიდუმლოა არა მხოლოდ კაცთათვის, არამედ ანგელოზთათვის და თავად მთავარანგელოზთათვისაც, რასაც ცხადად მოწმობს ჩვენი დღესასწაულიც.

ნამდვილად, მთავარანგელოზმა ახარა ქალწულს მუცლადღება. როცა კი ის ეძებდა ამ ჩვენების ახსნას, იკითხა: „ვითარ-მე იყოს ესე ჩემდა, რამეთუ მე მამაკაცი არა ვიცი? მიუგო ანგელოზმან მან და ჰრქუა მას: სული წმიდაჲ მოვიდეს შენ ზედა, და ძალი მაღლისაჲ გფარვიდეს შენ; ამისთჳსცა შობილსა მას წმიდა ეწოდოს და ძე მაღლის“ (ლკ. 1,34-35); მსგავსადვე, მოსესთვის რომ ეკითხა ვინმეს: „როგორ წარმოიქმნა კაცი, მიწისგან ძვლები, მყესები, ხორცი? როგორაა უგრძნობისგან გრძნობადობა? როგორაა, კვლავაც, ადამის ნეკნისგან ადამიანი? როგორ მოწესრიგდა ძვლები - განყოფილად და შეერთებულად? როგორაა ძვლებისგან შიგნეული [4] და სხვა ყველაფერი? ვინმეს რომ მოსესთვის ეს ეკითხა, იგი ასე მიუგებდა: „ღმერთმა აიღო მიწის მტვერი [5] და შექმნა მისგან ადამი, და გამოიღო ნეკნი, და შექმნა ევა“ - ე.ი. ეტყოდა, თუ ვინ შექმნა, ხოლო თუ როგორ, არ ეტყოდა. მსგავსადვე, გაბრიელმაც მიუგო, რომ სულიწმიდა და ძალი მაღლისა იქმან [6] უთესლო შობას; ხოლო როგორ - ეს არ უთქვამს, თუმცა კი, შეახსენა ელისაბედის შესახებ - რომ მანაც მუცლადიღო სიბერეში. მთავარანგელოზს არ შეეძლო მეტი ეთქვა, ვიდრე, რომ „არა შეუძლებელ არს წინაშე ღმრთისა ყოველი სიტყუაჲ“ (ლკ. 1,37). რამეთუ, როგორ ახსნიდა იგი ქალწულებისას მუცლადღებასა და შობას? თუმცა კი, მთავარანგელოზის მიერ ქალწულისთვის თქმულს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს, მეტადრე, საიდუმლოებრივი სახით, რამეთუ იგი ამბობს: „სული წმიდაჲ მოვიდეს შენ ზედა, და ძალი მაღლისაჲ გფარვიდეს შენ“. რატომ? იმიტომ, რომ შობილი იქნება არა წინასწარმეტყველი, არა უბრალო ადამიანი, როგორც ადამი, არამედ ძე ღვთისა, მაცხოვარი კაცთა და მარადიული მეუფე. მსგავსად იმისა, როგორც მწვერვალიდან დაშვებული ქვები, ვიდრე ქვემოთ ეშვებიან, ეხეთქებიან ქიმებს, ასევე, ჩვენც, განშორებულნი ღვთაებრივი მცნებისგან [7] სამოთხეში, ე.ი. ნეტარ ცხოვრებაში, დაცემულნი ჯოჯოხეთამდე [8], განვიცდით მრავალ უბედურებას. არა მხოლოდ მიწა, პირველმამაზე წარმოთქმული წყევის თანახმად, აღმოგვიცენებს ეკალსა და კუროსთავს (დაბ. 3.18), არამედ, მეტადრე, მოწყლულნი ვართ [9] ვნებების ნარ-ეკლითა და ცოდვის საშინელებით. არა მხოლოდ ის მწუხარება მიუღია ჩვენს გვარს, რომელიც პირველდედამ გვიანდერძა წყევის საფუძველზე: „მწუხარებით ჰშვნე შვილნი“ (დაბ. 3,16), არამედ, მეტადრე, მთელი ჩვენი ცხოვრება აღივსო დარდითა და ტანჯვით. თუმცა, ჩვენმა კაცთმოყვარე შემოქმედმა, თავისი აურაცხელითა წყალობითა, მოგვხედა: „მოდრიკნა ცანი და გარდამოჴდა“ (ფს. 17,10) და წმინდა ქალწულისგან [10] მიმღებმა ჩვენი ბუნებისა, განაახლა და აღადგინა ის, და, მეტიც, აღიყვანა ღვთაებრივ, ზეციურ სიმაღლეზე. ამის მოხდენის მოსურნე, თავისი მარადიული თათბირის აღსასრულებლად [11], აგზავნის მთავარანგელოზ გაბრიელს, როგორც მოგვითხრობს მახარებელი, ნაზარეთს, „ქალწულისა, თხოილისა ქმრისა, რომლისა სახელი იოსებ, სახლისაგან და ტომისა დავითისა, და სახელი ქალწულისაჲ მის მარიამ“ (ლკ. 1,27). ასე რომ, ღმერთი აგზავნის მთავარანგელოზს ქალწულთან, თავის დედად ხდის მას [12] მარტოოდენ მისალმების მეშვეობით; რამეთუ, თუკი ის ჩასახულ იქნებოდა თესლით, მაშინ უკვე აღარ იქნებოდა ახალი ადამიანი [13], უცოდველი მაცხოვარი კაცთა და ახალი ცხოვრების დამფუძნებელი [14]. როგორც ძველი დაცემის მონაწილეს, მას არ შეეძლო ეტარებინა უხრწნელი ღმრთეების სისრულე [15] და ექმნა ხორცი უშრეტ წყაროდ განათლებისა [16], რათა ჩამოერეცხა პირველ მშობელთა ბიწი და ყველასთვის ებოძა სათანადო განწმენდა [17]. ამიტომაც, არც ანგელოზი, არც კაცი, არამედ თავად ღმერთი მოვიდა და გვიხსნა, ჩაისახა და იშვა რა ქალწული დედისგან და იყო რა უცვლელად ღმერთი [18].

ჯერ-უჩნდა, რომ ქალწულს ჰყოლოდა მოწამე უთესლო მუცლადღებისა და თანამოღვაწე განგებულების აღსრულებაში [19]. რას ვგულისხმობთ? ბეთლემს ასვლას, სადაც უნდა მომხდარიყო ანგელოზთაგან განდიდებული შობა; ტაძრად მისვლას, სადაც ანნამ და სვიმეონმა ყრმაზე დაამოწმეს როგორც მეუფეზე სიცოცხლისა და სიკვდილისა [20]; ეგვიპტეში ჰეროდესგან ლტოლვას და ეგვიპტიდან დაბრუნებას - წმინდა წინასწარმეტყველებათა თანახმად - და კიდევ ბევრს, რისთვისაც არჩეულ იყო დამწინდველი იოსები და ანგელოზი იქნა წარგზავნილი „ქალწულისა, თხოილისა ქმრისა, რომლისა სახელი იოსებ“. გამოთქმა - „სახლისაგან და ტომისა დავითისა“ - ორივესთან მიმართებით გაიაზრე, „სახელი ქალწულისაჲ მის“ - როგორც თქმულია - „მარიამ“, რაც ითარგმანება „დედუფლად“ [21]: ის ამტკიცებს ქალწულის ღირსებასაც და ქალწულების უცვლელობასაც [22] ცხოვრების განმავლობაში. მას სრულად ჰქონდა უმწიკვლობა, იყო რა ქალწული სხეულითა და სულითაც, ფლობდა რა ყველა ხორციელ შეგრძნებასა და სულიერ ძალას, რომელთათვისაც უცხო იყო რაიმე ბიწი; და ასე ურღვევად ყოველ დროს, როგორც დახშული კარი ინახავს დაცულ საგანძურს და დაბეჭდილი წიგნი ფარავს დაწერილს თვალთაგან; რამეთუ, მასზე დაწერილია, რომ ეს არის „წიგნი დაბეჭდული“ (ეს. 29,11); და: „ბჭე ესე დაჴშულ იყოს, არა განეღოს და არცა ერთი ვინ არა განვიდეს მის მიერ“ (ეზეკ. 44,2). მაგრამ კიდევ სხვა აზრითაც ეწოდება ქალწულს დედუფალი: ღირსების მიხედვით, როგორც ყოველთა დედუფალს, როგორც ქალწულებისას ღვთის ნებით მუცლადმღებელს და მშობელს ბუნებით ყოველთა უფლისა [23]. გარდა ამისა, მას ეწოდება დედუფალი არა მხოლოდ იმიტომ, რომ თავისუფალია მონობისგან და განათლდა ღვთაებრივი მეუფებით [24], არამედ იმიტომაც, რომ იგი წყარო და ფესვია კაცთა მოდგმის თავისუფლებისა, გამოუთქმელი და სასიხარულო შობით [25] - რადგანაც ქმართან მაცხოვრებელი ხომ, მეტადრე, ქვეშევრდომია, ვიდრე დედუფალი, განსაკუთრებით, ტკივილითა და დარდით შობის საფუძველზე, ევას რომ მიესაჯა: „მწუხარებით ჰშვნე შვილნი. და ქმრისა შენისა მიმართ იყოს მიქცევაჲ შენი. და იგი გეუფლებოდეს შენ“ (დაბ. 3,16)) - იგი კი ათავისუფლებს კაცთა მოდგმას ამ განსჯისაგან. ქალწული დედა ანგელოზისგან იღებს სიხარულსა და კურთხევას. რამეთუ თქმულია: „შევიდა ანგელოზი იგი მისა და ჰრქუა: გიხაროდენ, მიმადლებულო! უფალი შენ თანა. კურთხეულ ხარ შენ დედათა შორის“ (ლკ. 1,28). მომავალს კი არ აუწყებს მთავარანგელოზი სიტყვებით „უფალი შენ თანა“, არამედ იმას, რასაც ხედავს, უხილავად აღსრულებულს - აცნობიერებს რა, რომ იგი ჭურჭელია ღვთაებრივ და ადამიანურ სათნოებათა და ყველაზე მეტად შემკულია ღვთაებრივი სულის ნიჭებით. მთავარანგელოზმა სათანადოდ მიმართა მას - „მიმადლებულო“ - რადგან იხილა, რომ ქალწულმა მიიღო მასში დამკვიდრებული, ვისშიცაა ყოველი საგანძური [26], და განჭვრიტა მწუხარებისგან განშორებული მიდგომილება და უტკივარი შობა [27]. მთავარანგელოზმა აუწყა მას სიხარული და დაამოწმა, რომ ის ერთია ღირსეული, კურთხეული და განდიდებული დედათა შორის, რამდენადაც ღმრთისმშობელი დედის დიდებაზე მეტად არავინაა განდიდებული, თუნდაც კი იყოს ვინმე დიდებული [28].

მაგრამ ქალწულმა, იხილა და შეძრწუნდა რა, რომ, როგორმე, მაუწყებელი არ ყოფილიყო ვინმე მაცდური [29], ვინც ატყუებდა ევას დარად მის ასულებსაც [30], გამოუკვლეველად არ მიიღო მისი მისალმება. და, ცხადად, გაუცნობიერებლად მისი შეერთებისა ღმერთთან, ვისზეც მას ღმრთისაგან ახარა ანგელოზმა, იგი „შეძრწუნდა სიტყუასა მას მისსა ზედა“, იყო რა მტკიცედ და სრულად დამცველი თავისი ქალწულებისა: „განიზრახვიდა: ვითარ-მე არს მოკითხვაჲ ესე?“. ანგელოზიც მაშინვე განაქარვებს ღვთისმოშიშებას მადლმოსილი ქალწულისა, ეუბნება რა: „ნუ გეშინინ, მარიამ, რამეთუ ჰპოვე მადლი წინაშე ღმრთისა“ (ლკ. 1,29-30). რომელი მადლი? რომელიც შესაძლებელია მხოლოდ მისთვის, ვისთვისაც შეუძლებელიც შესაძლებელია, და რომელიც, საუკუნეთა უწინარეს, შენთვისაა გამზადებული [31], „მუცლად იღო და ჰშვე ძე“ მაღლის. ამაზე ესაიამაც თქვა: „აჰა, ქალწულმან მუცლად-იღოს და შვეს ძე“ (ეს. 7,14); ასევე: „მისლვა-ვყავ წინასწარმეტყველაჲს მიმართ“ (ეს. 8,3). როგორ მივიდა წინასწარმეტყველი წინასწარმეტყველის (მდედრ. სქესი) [32] მიმართ? ისევე, როგორც ახლა მთავარანგელოზი ამ ქალწულთან: რადგანაც, რაც ამან თქვა, იმან განჭვრიტა და იწინასწარმეტყველა - ის, რომ ქალწული იყო წინასწარმეტყველი, მფლობელი საწინასწარმეტყველო მადლისა. ამის დასტურია მისი თქმული, სახარებაში რომ არის აღწერილი (ლკ. 1,46-55). აჰა, თქმულია, ისაია მიდის წინასწარმეტყველთან - წინასწარმეტყველური სულით [33] - და იგი მიუდგა და შობის ტანჯვის გარეშე შვა ყრმა მამრობითი სქესისა [34]. მთავარანგელოზი ამბობს: „ჰშვე ძე და უწოდი სახელი მისი იესუ“ (ლკ. 1,31). როგორც ოდესღაც ესაიამ თქვა: „საკვირველი თანგანმზრახი, ღმერთი ძლიერი, ჴელმწიფე, მთავარი მშვიდობისა, მამა მერმეთა საუკუნოსა“ (ეს. 9,6). ამასთან თანხმობაში მთავარანგელოზიც ამბობს: „ესე იყოს დიდ და ძე მაღლის ეწოდოს“ (ლკ. 1,32). რატომ არ თქვა მთავარანგელოზმა - ეს არის დიდი და ძე მაღლისა, არამედ „იყოს“ და „ეწოდოს“? იმიტომ, რომ მოგვითხრობს ქრისტეს ადამიანობაზე და მიუთითებს მასზეც, რომ იგი იქნება ყველასთვის ცნობილი და მეუფედ აღიარებული, როგორც შემდგომში მოციქულმა პავლემ თქვა: „ღმერთი გამოჩნდა ჴორცითა [...] იქადაგა წარმართთა შორის, ჰრწმენა სოფელსა“ (1 ტიმ. 3,16). გარდა ამისა, მთავარანგელოზმა თქვა: „მისცეს მას უფალმან ღმერთმან საყდარი დავითის, მამისა თჳსისაჲ. და მეუფებდეს სახლსა ზედა იაკობისსა საუკუნოდ, და სუფევისა მისისაჲ არა იყოს დასასრულ“ (ლკ. 1,32-33). ის კი - ვისი სუფევაც საუკუნოა, დაუსრულებელი - არის ღმერთი. მაგრამ მას ჰყავს მამაც - დავითი - და, ამიტომაც, იგი კაციცაა. ასე რომ, იგი არის ერთდროულად ღმერთიც და კაციც [35], ძე კაცისა და ძე ღვთისა [36], რომელმაც განკაცებით მიიღო მამა ღმერთისგან საუკუნო მეუფება [37], როგორც ეს განჭვრიტა და იღაღადა დანიელმა: „და ვხედევდ, ვითარმედ საყდარნი დაიდგნეს და ძუელი დღეთა დაჯდა [...] და, აჰა, ღრუბელთა თანა ცისათა, ვითარცა ძე კაცისა, მომავალ იყო, [...] და მას მიეცა მთავრობა, და პატივი, და მეფობა, [...] ჴელმწიფება მისი ჴელმწიფება საუკუნე, რომელი არა წარჴდეს და მეფობა მისი არა განიხრწნას“ (დან. 7:9, 13-14). დაჯდება იესო ქრისტე დავითის ტახტზე და იმეფებს იაკობის სახლში, რადგანაც იაკობი ყველა ღვთისმოშიშის მამამთავარია [38]; დავითმა კი პირველმა იმეფა ღვთისმოსავად, ქრისტეს ხატად, რომელმაც მამამთავრობაცა და მეფობაც გააერთიანა ერთ ზეციურ და მარადიულ ძალაუფლებაში [39].

მადლმოსილმა ქალწულმა, ისმინა რა მისდამი მიმართული საოცარი სიტყვები მთავარანგელოზისა - „უფალი შენთანა“ და „მუცლად-იღო და ჰშვე ძე [...] ძე მაღლის [...] და სუფევისა მისისაჲ არა იყოს დასასრულ“ - თქვა: „ვითარ-მე იყოს ესე ჩემდა, რამეთუ მე მამაკაცი არა ვიცი?“. ნამდვილად, თუკი მახარებ ხორციელ ვნებებზე აღმატებულ, სულიერ [40] ამბავს და მეუბნები მუცლადღებაზე, მიდგომილებასა და შობაზე, და ამას უკავშირებ ჩასახვას [41], „ვითარ-მე იყოს ესე ჩემდა, რამეთუ მე მამაკაცი არა ვიცი?“. ამას ქალწული იმიტომ კი არ ამბობს, რომ არ სწამს, არამედ იმიტომ, რომ იგი ეძიებდა ამ მოვლენის ახსნას, თუ როგორ მოხდება ეს. ამიტომ მთავარანგელოზიც ეუბნება მას: „სული წმიდაჲ მოვიდეს შენ ზედა, და ძალი მაღლისაჲ გფარვიდეს შენ, ამისთჳსცა შობილსა მას წმიდა ეწოდოს და ძე მაღლის“ (ლკ. 1,34-35). „შენ“, - ამბობს მთავარანგელოზი, - „ქალწულო, მიმადლებულ ხარ, სულიწმიდა მოვა შენზე, სიწმიდის განმრავლებით განამზადებს შენთან სასწაულს [42], და ძალი მაღლისა დაგფარავს შენ, განგაძლიერებს რა და ერთად ჩამოაყალიბებს კაცობრივ ბუნებას [43], რადგან შობილი იქნება წმიდა, ძე ღვთისა და ძალი მაღლის, განხორციელებული კაცად [44]. აი, ელისაბედმაც, შენმა ნათესავმა, უნაყოფომ მთელი ცხოვრების მანძილზე, ახლა, სიბერეში, ღვთის ნებით [45], სასწაულებრივად მუცლადიღო: „რამეთუ არა შეუძლებელ არს წინაშე ღმრთისა ყოველი სიტყუაჲ“ (ლკ. 1,37). რა უპასუხა ამაზე მიმადლებულმა ქალწულმა? იგი, თავის წილ, მიმართავს ღმერთს და ლოცვით თაყვანისცემს, ეუბნება რა მთავარანგელოზს: „თუკი სულიწმიდა, როგორც შენ ამბობ მასზედ, მოვა ჩემზე, განწმენდს რა და განაძლიერებს ჩემს ბუნებას, რათა მივიღო მაცხოვნებელი ნაყოფი; თუკი ძალი მაღლისა დამფარავს და ჩემში ღმერთად მყოფს ადამიანად ჩამოაყალიბებს [46] და უთესლო შობას ქმნის; თუკი შობილი წმიდაა და ძე ღვთისა, ღმერთი და მეუფე საუკუნო, ამიტომ „აჰა მჴევალი უფლისაჲ; მეყავნ მე სიტყჳსაებრ შენისა! და წარვიდა მისგან ანგელოზი იგი“ (ლკ. 1,38), დატოვა რა მის წიაღში სხეულთან შეერთებული ყოველთა შემოქმედი, რომელი შეერთებითაც მან მიანიჭა სამყაროს გამოხსნა [47].

ეს ცხადად იწინასწარმეტყველა ესაიამ; რამეთუ მან იხილა, რომ სერაფიმმა არა უშუალოდ აიღო ნაკვერცხალი ზეციური სამსხვერპლოდან, არამედ მარწუხის მეშვეობით, რომლითაც შეეხო კიდეც მის ბაგეს და განწმინდა იგი (ეს. 6,6-7). მარწუხის ეს ხილვაც იყო იმ დიადი ხილვის მსგავსი, რომელიც მოსემ იხილა - ცეცხლით მოცული შეუწველი მაყვლის ბუჩქი (გამ. 3,3). ვინც არ იცის, რომ ეს მაყვლის ბუჩქი და მარწუხი არის ქალწული დედა [48], რომელმაც შეუწველად იტვირთა ღვთაებრივი ცეცხლი მთავარანგელოზის მსახურებისას, რომელმაც მისი მეშვეობით აუწყა კაცობრიობას სამყაროს ცოდვათა [49] აღმღებელი და განმწმენდელი ჩვენი ამ გამოუთქმელი კავშირით [50]. ასე რომ, მხოლოდ ქალწულმა დედამ დაიტია შექმნილი და უქმნელი ბუნება; და ყველა გაიგებს, ვინც უკვე იცის ღმერთი, რომ იგია დაუტევნელის დამტევნელი, ყველა, ვინც განადიდებს ღმერთს, განადიდებს მასაც ღმერთთან ერთად [51]. იგია წინასწარმეტყველთა საფუძველ, მოციქულთა სათავე, მოწამეთა სიმტკიცე, მასწავლელთა სადგურ [52]. იგი მიწის მკვიდრთა დიდებაა, ზეციურთა სიხარული და მთელი ქმნილების სამკაული. იგი საწყისი, წყარო და ფესვია ჩვენთვის დაუნჯებული ზეციური ნუგეშისა [53], რომელსაც, დაე, მივიღებთ მისი მეოხებით ჩვენდამი, სადიდებლად საუკუნეთა უწინარეს მამისაგან შობილის და ბოლო დროს მისგან განკაცებულის, იესო ქრისტესი, უფლისა ჩვენისა, მას შვენის ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე! ამინ!

შენიშვნები:

[1] ψαλμωδὸς προφήτης

[2] στὰ κατώτατα μέρη τῆς γῆς

[3] πολυπραγμονούμενο

[4] σπλάγχνα

[5] ἔλαβε χῶμα ἀπὸ τὴ γῆ

[6] κατασκευάσουν

[7] θεία ἐντολὴ

[8] ἕως τὸν ἅδη

[9] ἐσπαρθήκαμε

[10] ἀπὸ ἁγία Παρθένο

[11] δὲ νὰ φέρη σὲ πέρας τὴν προαιώνια βουλὴ

[12] τὴν καθιστᾶ μητέρα του μὲ

[13] δὲν θὰ ἦταν νέος ἄνθρωπος

[14] ἡ κίνησις τῆς σαρκὸς γιὰ γέννησι

[15] τὸ πλήρωμα τῆς ἄφθαρτης θεότητος

[16] ἀνεξάντλητη ἁγιασμοῦ

[17] στοὺς ἐπιγόνους ὅλους νὰ ἐπαρκῆ γιʼ ἁγιασμό

[18] ἔμεινε ἀναλλοιώτως Θεός

[19] συνεργὸ σὲ ὅσα ἐπρόκειτο νὰ τελεσθοῦν κατʼ οἰκονομία

[20 Κύριος ζωῆς καὶ θανάτου

[21] Κυρία

[22] βέβαιό της παρθενίας

[23] ἐπειδὴ συνέλαβε σὲ παρθενία κι ἐγέννησε θείως τὸν κατὰ φύσι δεσπότη τοῦ παντός

[24] μέτοχος θείας κυριότητος

[25] μάλιστα μετὰ τὴν ἀπόρρητη καὶ χαρμόσυνη γέννα

[26] βλέποντας δὲ ὅτι ἤδη ἔλαβε ἔνοικο αὐτὸν στὸν ὁποῖο εὑρίσκονται οἱ θησαυροὶ ὅλων τούτων

[27] ἀνώδυνη κυοφορία καὶ τὴν γέννα ποὺ θὰ ἐγινόταν χωρὶς ὠδίνες

[28] δὲν ὑπάρχει ἄλλη δοξασμένη, κι ἂν ἐδοξάσθηκε

[29] κάποιος ἀπατηλὸς

[30] ποὺ παραπλανᾶ τὶς ἀπερίσκεπτες κατὰ τὸ παράδειγμα τῆς Εὔας

[31] φυλάχθηκε πρὸ τῶν αἰώνων σὲ σένα μόνη

[32] προφήτιδα

[33] προβλεπτικὸ πνεῦμα

[34] ἐγέννησε ἀρσενικὸ τέκνο

[35] εἶναι συγχρόνως Θεὸς καὶ ἄνθρωπος

[36] υἱὸς ἀνθρώπου καὶ υἱὸς Θεοῦ

[37] ποὺ ὡς ἄνθρωπος λαμβάνει τὴν ἀδιάδοχη βασιλεία ἀπὸ τὸν Θεὸ Πατέρα

[38] Ἰακὼβ εἶναι πατριάρχης ὅλων τῶν θεοσεβῶν

[39] ὁποῖος συνήνωσε σὲ μία ἀρχὴ οὐράνια καὶ αἰώνια τὴν πατριαρχία καὶ τὴν βασιλεία

[40] πνευματικὸ

[41] ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος μου ἀναφέρεις σύλληψι στὴν γαστέρα καὶ κυοφορία καὶ τοκετό, προσθέτεις δὲ γιὰ τὴ σύλληψι καὶ τὸ ἰδού;

[42] θεουργία

[43]μορφώνη τὴν ἀνθρωπότητα

[44] μορφωμένη κατὰ ἄνθρωπο

[45] βούλησι τοῦ Θεοῦ

[46] ποὺ θὰ μορφώση μέσα μου κατὰ τὸν ἄνθρωπο αὐτὸν ποὺ φέρει τὴν μορφὴ τοῦ Θεοῦ

[47] ἀφοῦ μὲ τὴν συνάφεια αὐτή, ποὺ ἐξυπηρέτησε, προξένησε τὴν σωτηρία τοῦ κόσμου

[48] παρθενομήτωρ

[49] ἁμαρτία τοῦ κόσμου

[50] ἀπόρρητη συνάφεια

[51] θὰ ὑμνήσουν μετὰ τὸν Θεὸ ὅσοι ὑμνοῦν τὸν Θεό

[52] ὑπόθεσις τῶν προφητῶν, ἀρχὴ τῶν Ἀποστόλων, ἑδραίωμα τῶν μαρτύρων, κρηπίδα τῶν διδασκάλων

[53] ἐλπίδα