არქიმანდრიტი სოფრონი (სახაროვი)

რწმენის შესახებ

21.02.2023

არქიმანდრიტი სოფრონი (სერგი სახაროვი) დაიბადა 1896 წლის 22 სექტემბერს. იყო პირველი მსოფლიო ომის მონაწილე; დაკავებული იყო ფერწერით; 1918 წელს ორჯერ იყო დაპატიმრებული საბჭოთა უშიშროების მიერ. 1922 წელს იგი ემიგრაციაში წავიდა და თავდაპირველად იტალიაში, ხოლო შემდგომ კი ბერლინსა და პარიზში ცხოვრობდა. მალე იგი ათონის მთაზე გაემგზავრა, სადაც წმ. პანტელეიმონის მონასტერში დამკვიდრდა, ხოლო 1927 წელს კი იქვე მონაზვნად აღიკვეცა სახელით სოფრონი. მის ბიოგრაფიაში აღსანიშნავია წმ. სილუან ათონელთან ურთიერთობა, რომელიც მისი მოძღვარი იყო. მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ არქიმანდრიტმა სოფრონმა ათონის მთა დატოვა და ჯერ საფრანგეთში, ხოლო შემდეგ კი დიდ ბრიტანეთში დაიწყო მოღვაწეობა, სადაც ესექსის საგრაფოში წმ. იოანე ნათლისმცემლის მონასტერი დააარსა (კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო). იგი გარდაიცვალა 1993 წელს. 2019 წლის 27 ნოემბერს მსოფლიო საპატრიარქომ არქიმანდრიტი სოფრონი წმინდანად შერაცხა.

არქიმანდრიტი სოფრონი არაერთი მნიშვნელოვანი წიგნის ავტორია, მათგან განსაკუთრებით აღსანიშნავია: „ბერი სილუანი“ (1948 წ.), „იხილეთ ღმერთი, როგორიც იგი არის“ (1985 წ.), „ლოცვის შესახებ“ (1991 წ.) და სხვ.

ქართულად თარგმნა ნიკოლოზ კოპალეიშვილმა

ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეში ვხვდებით შესანიშნავ სიტყვას საკვირველ აბრაამზე. შესაძლებელია, რომ, როგორც შინაგანი პასუხი ჯერ კიდევ შეუცნობელი, გამოუთქმელი, მაგრამ უკვე ყოველ ამქვეყნიურ საგანზე მეტად მიმზიდველი ყოვლისმპყრობელის ძახილისა, ეს სიტყვა თითოეული ჩვენგანისთვის მაგალითად იქცეს: „რწმენით დაემორჩილა აბრაამი ხმობას, წასულიყო იმ ქვეყანაში, რომელიც სამკვიდროდ უნდა მიეღო, და წავიდა კიდეც, თუმცაღა არ იცოდა, სად მიდიოდა. რწმენით შეეხიზნა აღთქმულ ქვეყანას, ისე, ვით უცხოს, და მკვიდრობდა კარვებში ისააკსა და იაკობთან, იმავე აღთქმის თანამემკვიდრეებთან ერთად. ვინაიდან ელოდა ქალაქს, რომელიც მტკიცე საძირკველზე დგას და რომლის ხუროთმოძღვარი და მშენებელიც არის ღმერთი. რწმენითვე იყო, რომ უნაყოფო სარამაც მიიღო ჩასახვის ძალა და ხანგადასულმა შვა, რადგანაც სარწმუნოდ შერაცხა აღმთქმელი. ამიტომ ერთისგან და ისიც ლამის მკვდრისაგან, იშვნენ მრავალნი, როგორც მრავალი ვარსკვლავი ცაზე და ურიცხვი ქვიშა ზღვის პირას. რწმენაში აღესრულნენ ყველა ისინი და ვერ მიიღეს აღთქმული, არამედ შორიდან ხედავდნენ, შორითვე მოიკითხავდნენ მას და აღიარებდნენ, რომ უცხონი და ხიზნები არიან ამ ქვეყნად“ (ებრ. 11:8-13).

ყველა ჩვენმა წმინდა მამამთავარმა - აბრაამმა და მოსემ - და ძველი აღთქმის ყველა წინასწარმეტყველმა [ვის შესახებაც ეპისტოლეში ვკითხულობთ - „რომელთა ღირსიც არ იყო ქვეყანა“ (ებრ. 11:38)], როგორც დაწერილია, „ვერ მიიღეს აღთქმული, რადგანაც ღმერთმა წინასწარ განჭვრიტა ჩვენთვის უმეტესი სიკეთე, რათა ისინი უჩვენოდ ვერ გამხდარიყვნენ სრულქმნილნი“ (ებრ. 11.39-40).  

„ვერ მიიღეს“ ის, რასაც ასეთი თავგანწირვით ეძებდნენ. თვით მათ შორის უდიდესი, კანონმდებელი მოსეც კი, არ შესულა აღთქმულ მიწაზე, თუმცკი, მიაღწია რა მის საზღვარს, სული განუტევა, უწინარესად კი ნებოს მთის მწვერვალიდან მზერა სტყორცნა მას: „ავიდა მოსე მოაბის ველიდან ნებოს მთაზე, ფისგას წვერზე, იერიხონის გასწვრივ რომ არის, და დაანახა მას უფალმა მთელი გალაადის ქვეყანა დანამდე... უთხრა უფალმა: ეს არის ის ქვეყანა, რისთვისაც დავუფიცე აბრაამს, ისაკს და იაკობს, შენს შთამომავლობას მივცემ-მეთქი. საკუთარი თვალებით გახილვინე იგი, მაგრამ ვერ შეხვალ იქ. მოკვდა მოსე, უფლის მორჩილი, მოაბის ქვეყანაში, უფლის სიტყვისაებრ“ (რჯლ. 34: 1, 4, 5).                                     

მოსეს უფალი გამოეცხადა არა თავისი სახით, არამედ იმაში, რაც მის „ზურგსუკანაა“, თავისი ძალმოსილებით ყოველივე არსებულის შექმნაში,: „ჩემს ზურგს დაინახავ, პირი კი უხილავი იქნება“ (გამ. 33:23). მისთვის არ გაცხადებულა სამების შიდა ცხოვრება. თავად მოსე თავისი შემეცნების არასრულყოფილებას აცნობიერებდა. ის ქმნილებებში ღვთის სიბრძნეს ჭვრეტდა - მან თავის მიმდევრებს დაუტოვა შესაქმის წიგნი, რომელიც სამყაროს შექმნის წესრიგსა და ადამიანის ღვთის ხატად და მსგავსად შექმნის საიდუმლოში შეღწევით ნამდვილად განმაცვიფრებელია. მანვე ებრაელ ერს მცნებად სხვა წინასწარმეტყველის მოლოდინი მისცა, რომელიც ხალხს ღვთის სრულყოფილი შემეცნების გზას გამოუცხადებს (რჯლ. 18:15-19). მომავალი მესიის მოლოდინი სამყაროსთვის ქრისტეს გამოცხადებამდე არსებული მთელი პერიოდის ცენტრალური მომენტი გახლდათ. ახალი აღთქმაც იმაზე მითითებით იწყება, რომ ნაპოვნია ის, ვისზეც მოსე და წინასწარმეტყველნი საუბრობდნენ (ინ. 1:45).

საწყისისეული რწმენა, როგორც მოციქული პავლე ამბობს, იბადება ღვთის სიტყვის მოსმენით, „სიტყვისა“, რომელიც ჩვენი სულის უღრმეს ძიებებს პასუხობს. ეს რწმენა სინანულისკენ, საკუთარი თავის ცოდვიანი ვნებებისგან განწმენდისკენ გვიბიძგებს, რის გამოც ჩვენ უხვად გვეწყალობება მადლი. გამოცდილება რწმენას ამტკიცებს, მაგრამ ის თითქმის არასდროსაა სრულყოფილი. გამაქვავებელი გულგატეხილობისა და მოდუნების დღეებში ჩვენ შესაძლოა რყევამ მოგვიცვას. პეტრე თვით თაბორის გამოცხადების შემდეგაც კი მერყეობდა. მაგრამ თუკი მძიმე განსაცდელების დროსაც ჩვენ არ ვკარგავთ ღვთისადმი მიმნდობ სიყვარულს, მაშინ ეს სიყვარული ღვთის სულის ზემოქმედებით სიკვდილივით ნამდვილი ხდება. ამგვარი რწმენა ჭეშმარიტად სრულყოფილია. ვინც მას მოიპოვებს, გამოცხ. „სიცოცხლის წიგნში“ ჩაიწერება.

შესაძლებელია ისეთი შემთხვევები, როცა ინტელექტუალური აღქმა გულისმიერ რწმენას წინ უსწრებს. თუმცკი, უფრო ხშირად ღვთის სიტყვისადმი გულის მოდრეკით (გნებავთ სიყვარულით) მოდის გონიერებაც. ღმერთის ყოფიერების მარტოოდენ განსჯითი რწმენა ჯერ კიდევ არ არის მაცხოვნებელი, რადგანაც ამგვარი რწმენა დემონთათვისაცაა დამახასიათებელი (შდრ. იაკ. 2.19). მას არასდროს მივყავართ ღმერთის ნამდვილ, ყოფიერებით შემეცნებამდე, რომელსაც ღვთის სიტყვაში ჩვენი ყოფნის სისრულე ესაჭიროება. მას სახარებისეულ მცნებებში ჩვენი არა მხოლოდ განყენებული აზრით ყოფნა ესაჭიროება, არამედ გულისმიერი, მთელი ჩვენი არსებისმიერი სიყვარულით ყოფნა, რომელიც ცხოვრებისეულ აქტში დაუყოვნებლივ ვლინდება.

ღვთის რწმენა და მისდამი ნდობა ქრისტიანის ორგანულ გზას წარმოადგენს. რწმენა, მამათა სწავლებით, ბადებს შიშს ღვთისას, შიშს იყო განკვეთილი სიყვარულის ღმერთისგან, რომელიც შეურაცხყოფილია ჩვენი ცოდვებით. აქედანაა სინანული, რომელიც არა მხოლოდ ცოდვისა და მისი შედეგების გაქარწყლებაშია ძლიერი, არამედ მას შემოქმედის უფრო ღრმა შემეცნებისაკენ, მისდამი უფრო ძალუმი სიყვარულისაკენ მივყავართ. თავად სინანულისთვის გულის სევდაა დამახასიათებელი, გულისა, რომელმაც სულიწმინდის მადლი დაკარგა; ასევე გოდება, რომელიც გულის ღმერთის სიყვარულით აჩვილების შედეგად მატულობს; ხორციელი ტკბობის უკუგდება; ნივთებისადმი გულგრილობა; თვითკმაყოფილების, ამპარტავნების განდევნა. რწმენა განსაცდელების დათმენაში გამოიხატება.

სინანული, როდესაც თავის გარკვეულ ძალმოსილებას მიაღწევს, სულს იმდენად დიდი მადლის მისაღებად ამზადებს, რომ, შესაძლოა, მან ის ხელთუქმნელი ნათლის ხილვამდეც მიიყვანოს. ნათლის ზემოქმედებით განახლებული, ხელახლა დაბადებული ადამიანი ბუნებრივად იწყებს ქრისტეს მცნებათა ჭრილში რეაგირებას ყოველივეზე, რაც მას ეხება. განათლებული გონება და გული უნარიანი ხდება თანაუგრძნოს ყველა შეჭირვებულს, შეიბრალოს ისინიც კი, ვისაც არ შეუმეცნებია ღმერთი და არ ეძებს მას; ვინც განუწყვეტლივ სცოდავს და არ ცდილობს თავისი ბოროტი საქმეების ბორკილებისგან გათავისუფლებას. მას გული შესტკივა მათთვის, ვინც „არ იციან, რას სჩადიან“ (ლკ. 23:24), ასე ლოცულობდა ქრისტე მის ჯვარსმცმელ მტრებზე მათთდამი თანაგრძნობის გამო.

არაფერია იმაზე უფრო დიდი უბედურება, ვიდრე არ იცნობდე ჭეშმარიტ ღმერთს. ჩვენც, ვიცნობთ რა ჩვენს წარსულს, სინანულს დაუმსახურებელ ზეციურ ნიჭად მივიჩნევთ. ჩვენში არა ამაღლება, არამედ ღვთისადმი მდაბალი მადლიერება და უმეცრების წყვდიადში მყოფთათვის თანაგრძნობის სევდა შემოდის.

უზარმაზარია ქრისტიანად ყოფნის პრივილეგია. შეიგრძნო ქრისტეს ღვთაებრიობა და იპოვო ძალა მას მისდიო, არის ნათლის მამის მიერ ჩვენი მოწოდება. როდესაც პეტრემ ქრისტეს ღვთაებრიობა აღიარა, მას ესმა მისგან: „ნეტარი ხარ შენ, სიმონ, იონას ძეო, რადგან ხორცმა და სისხლმა კი არ გაგიცხადა ეს, არამედ ჩემმა ზეციერმა მამამ“ (მთ. 16:17). ეს განსაკუთრებული სახის ნეტარებაა და მხოლოდ მათ იციან, ვინც მამისგან გამოსული გამოცხადება მიიღო.

„ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ:.. სადაც ორი თუ სამი შეიყრება ჩემი სახელით, მეც იქვე ვარ, მათ შორის“ (მთ. 18:20). ამგვარ „შეკრებაში“ მთელი ქრისტიანობა, შესაძლოა, რამდენიმე სიტყვაზე იქნეს დაყვანილი. ქრისტე თითოეულ ჩვენთაგანს ეკითხება: „გიყვარვარ?“ (ინ. 21:15). თითოეული ჩვენგანი პასუხობს: „უფალო, შენ იცი რომ მიყვარხარ“. ამ სიყვარულშია მთელი აზრი, მთელი სიბრძნე, შემეცნების დასასრული, დაუსრულებელი სიცოცხლე, დაუვალი ნათელი. ქრისტესადმი ამ სიყვარულის მეშვეობით ჩვენ ვიცით მამა. ქრისტეს მეშვეობით ჩვენ ვიცით სულიწმინდის სიყვარული. მისით ჩვენ სამების შიდა ცხოვრებაში შევაბიჯებთ. ეს სიყვარული ღვთისმეტყველების მწვერვალია. ამგვარი სიყვარულის მატარებელი უკვე აქედანვე გადარჩენილია: ის მხოლოდშობილ ძეში მამის ძე, მადლით ღმერთი ხდება. მან სრულ ჭეშმარიტებას მიაღწია.

სრულია საღვთო ჭეშმარიტება. როგორც ღვთაებრივი, ის, როგორც მისი მხოლოდშობილი ძე, როგორც სულიწმინდა, მამისაგან გამომავალი, საუკუნეთა უწინარეს დამახასიათებელია ღმერთისთვის. ეს ჭეშმარიტება არ არის რაღაც განყენებული განაზრება: ის ცოცხალია, რამდენადაც პიროვნებაა. ქრისტემ თავის შესახებ თქვა: „მე ვარ ჭეშმარიტება“ (ინ. 14:16). მამაც აბსოლუტური ჭეშმარიტებაა; ასევე, სულიწმინდაც. სამივე ერთი ჭეშმარიტებაა.

როცა ამ დაუსაბამო ჭეშმარიტებას კეთილი ნებით სურს ადამიანთან შეერთება, საკუთარ ჭურჭლად მისი ქცევა, მაშინ ადამიანი იმეცნებს ჭეშმარიტებას და მისით და მასში მოიპოვებს ღვთაებრივ თავისუფლებას. ღვთაებრივი თავისუფლება მას ღვთაებრივი ყოფიერების ფორმას ამცნობს. „უთხრა იესომ იუდეველებს, რომლებმაც ირწმუნეს იგი: თუ ჩემს სიტყვაში დამკვიდრდებით, ჭეშმარიტად ჩემი მოწაფეები ხართ. შეიცნობთ ჭეშმარიტებას და ჭეშმარიტება გაგათავისუფლებთ თქვენ“ (ინ. 8:14-15). ჭეშმარიტება, სიყვარული, მეუფება, დიდება - ღვთის წინარე ყოფიერებაში ყოველივე ერთიანია.

სულიერ და ფსიქოლოგიურ ანალიზს ჩვენ იმ დასკვნამდე მივყავართ, რომ ყოველგვარი შემეცნების დასაწყისს რწმენა უდევს საფუძვლად. შემდგომ მას მოსდევს გამოცდილება-ექსპერიმენტი, რომელიც ამტკიცებს ან განაქარვებს ჩვენს ვარაუდს. მეცნიერებისთვის ადამიანის მიერ ორგანიზებული, გამოცდილებისეული ინდუქციური მეთოდია დამახასიათებელი. შემეცნება მაობიექტივირებელ ხასიათს ატარებს: ის ყოფს შემმეცნებელ სუბიექტსა და შემეცნებად ობიექტს.

ღვთის შემეცნებამდე მივდივართ გზებით, რომლებიც თავის საფუძველში რადიკალურად განსხვავდება მეცნიერების გზებისგან. სულიერ ჭრილში ადამიანმა, შესაძლოა, უმაღლეს ყოფიერებაში შეღწევა ისურვოს, მაგრამ მას არ ძალუძს გამოცდილების ორგანიზება. ღმერთისგან, რომელიც მივიღეთ როგორც პიროვნული არსება - „მე ვარ ჭეშმარიტება“, შეუძლებელია შემეცნების „ობიექტი“ შეიქმნას. ეს აბსოლუტი ჩვენამდე თავისი ნებით დადის და მას ეკუთვნის პირველი ინიციატივა, მოგვცეს მისი შემეცნება შინაგანი და ასევე გარეგანი გამოცდილების მეშვეობით, რამაც, შეიძლება, „გამოცხადების“ სახე მიიღოს. ამასთან, ხდება ხოლმე, რომ ადამიანისთვის შესაძლებელია ინტუიციურად ანუ არადემონსტრაციული აზროვნებით შეიმეცნოს გრძნობადი, მატერიალური წესრიგის საზღვრებს გარეთ მდებარე საგნები. ადამიანის ბუნება დაჯილდოებულია ამგვარი მეტაფიზიკური სახის შემეცნების შესაძლებლობით. მოცემული გამოცხადების მიხედვით, ჩვენ ღვთის ხატი და, აქედან გამომდინარე, მისი მონათესავენი ვართ. ჩვენში ძიება, ღვთის შემეცნების წყურვილია. ვიდრე სასურველ მიმართულებას არ მივაღწევთ, ჩვენ ინტუიციით ვართ მართულნი, რომელსაც „რწმენას“ ვუწოდებთ. ეს რწმენა აბსოლუტური ყოფიერების სფეროში ჩვენი სულის აღმასვლის შესაძლებლობის მაჩვენებელია. მეცნიერულ მეთოდთან დაპირისპირება იმაში, რომ ღმერთის გამოცდილება თავად ღმერთისგან გვეძლევა და როდესაც მას ვიღებთ, ყველა ჩვენი ქმედების საფუძვლად ჩავთვლით, დედუქციური მეთოდია.

ღვთის სული გვეხება, განგვაცხოველებს სულიერი სამყაროს მაცოცხლებელი ენერგიით და ეს ენერგია, ღვთაებრივი „აქტი“, ჩვენი არსებობის ყოველ ასპექტში აირეკლება. ჩვენი შემეცნებაც გამოცდილებისეული, ექსპერიმენტალურია, მაგრამ მასში არ არის ობიექტივაციის ელემენტი: ცოდნა თავად ყოფიერებაში ორი სუბიექტის - ღმერთისა და ადამიანის - შეერთების შედეგია. არცერთი მათგანი არ ხდება „ობიექტი“: ორთავე, ღმერთი და ადამიანი, ამ მოვლენას ერთიანი ცხოვრებით განიცდიან.

ყველა რელიგიის საფუძველში აუცილებლობით დევს გამოცდილება. მათ შორის განსხვავება მათ თავდაპირველ მიმართულებებშია. ჩვენთან, ქრისტიანობაში, გამოცხადება ღმერთისგან გვეძლევა. ადამიანის ვალია, გაითავისოს ეს საბოძვარი. სხვა რელიგიებში ჭარბობს ადამიანის ძალისხმევა, შექმნილი გონების ძალისხმევა ამოხსნას აბსოლუტური ყოფიერების ხატება. თუმცკი, მოცემული ნაშრომი მიზნად არ ისახავს რელიგიათა შედარებას. გამოცდილებამ აჩვენა, რომ ლოგიკურად გადაუჭრელია პრობლემა, რომელიც რაიმეს ძალდატანებით მტკიცებას ეხება. ყველაფერს ადამიანების დამოკიდებულება განსაზღვრავს. ასე რომ, მე მხოლოდ ჩვენი რწმენის გამოცდილებაზე ვისაუბრებ.

ქრისტიანული რწმენა შეიძლება განისაზღვროს როგორც ღვთისგან გამომავალი ძალა-ენერგია, რომელიც მასთან გვაკავშირებს. თუკი ის ჭეშმარიტად ასეთია, ე.ი. ღვთაებრივი მადლია, მაშინ მასში თავიდანვე მყოფობს თუნდაც ჯერ კიდევ არასრულყოფილი სიყვარული. ეს „ძალა-ენერგია“ ჩვენში მოქმედი სულიწმიდაა, რომელიც თავის უსაზღვრო თავისუფლებაში „სადაც სურს, ქრის“ (ინ. 3:8). ღვთის სულს არავინ სძულს. უბრალო, ადამიანურ კულტურას მოკლებულ სულებშიც კი ის ხშირად იჩენს თავს თავისი ძლევამოსილებით.

რწმენა ჩვენი სულის ინტუიციაა, რომელიც სულიერი სამყაროს ღვთაებრივ რეალობას დისკურსული განსჯის მიღმა აღიქვამს. უეჭველი რწმენა ჩვენი შემოქმედის, დაუსაბამო ღმერთის წინაშე ჩვენი წარდგომის ფორმას იღებს. რწმენის ბილიკებზე ხდება პირველი შეხვედრა ჩვენს სულსა და პირველარსის სულს შორის, რომლისგანაც სიცოცხლე მივიღეთ.

სულიწმინდა მორწმუნე სულს ეუბნება, რომ „ღმერთი სიყვარულია“ და რომ „სიყვარულის მკვიდრი ღმერთში მკვიდრობს, ღმერთი კი - მასში“ (1 ინ. 4:16). მაგრამ საწყისისეული რწმენა ღვთის სიტყვის მოსმენით იბადება (რომ. 10:17), რომელიც ჩვენი სულის ღრმა ძიებებს პასუხობს. ამ დებულების წარმოდგენისას აზრად მომივიდა პარალელი გამევლო მიწიერ გამოცდილებასთან, რომელიც ადამიანებისთვის კარგადაა ცნობილი; ვგულისხმობ ჩვენში რწმენითი შთაგონების დაბადების ერთგვარ ანალოგიას. აი, ადამიანის თვალი იჭერს ბუნებრივი მოვლენის სილამაზეს. ეს მხატვრული ნიჭია, რომელიც ადამიანისთვის ბუნებრივია. აღნიშნული მოვლენა გონებას აღაფრთოვანებს. ეს ის მომენტია, რომელიც ნახატზე მისი დაფიქსირების სურვილს აღგვიძრავს. ასევე, პოეტი, ადამიანური სიტყვის მშვენიერების, მისი მეტაფიზიკის, მისი სიმბოლური სიღრმის შეგრძნებისას ქმნის პოემას. მუსიკოსი, სხვადასხვა ხმოვანების მეშვეობით კონტაქტში შედის ჰარმონიის სამყაროსთან, როგორც სხვა ყოფიერების გამოძახილთან, და სიმფონიას ქმნის. სხვა რა შეიძლება ჩვენში ცოცხალი ღმერთის ცოცხალი რწმენის დაბადების ბუნდოვან მაგალითად მოვიყვანოთ? მაგალითად, ჭაბუკის მზერის შეხვედრა ახალგაზრდა გოგონას მზერასთან. ეს შეხვედრა იწვევს აღტაცებას, რომელიც არა ფიზიოლოგიურ, არამედ გოგონას სილამაზისადმი სათუთ ლტოლვასთანაა დაკავშირებული. ასე უცაბედად, სახარებისეული სიტყვის მეშვეობით, აღტაცებაში მოვყავართ ღმერთის სილამაზეს და მისკენ მთელი ჩვენი არსების ძალით მივილტვით.

რა არის სილამაზე? როგორ გავიგოთ ის? სილამაზე მხედველობითი ან გონებრივი ხილვით გაღვიძებული კეთილშობილი გრძნობაა. ეს მოვლენა მაშინ ხდება, როცა თვალით ან გონებით დანახული ყოველ მოცემულ მომენტში ჩვენს სულიერ მდგომარეობასა და კულტურულ დონეს შეესაბამება. ხილვა ჩვენში სიკეთისადმი თანდაყოლილ სწრაფვას ჰარმონიულად თანაეხმიანება. უსახურობის კულტი ადამიანის სულში „ღვთის ხატების“ რღვევის უცვლელი ნიშანია.

რწმენა სულიერი სახის მოვლენაა, რომელიც ღვთაებრივ ყოფიერებასთანაა დაკავშირებული. ცოცხალი რწმენა შეიგრძნობა როგორც სულიერი შთაგონება, აღმაფრენა, როგორც ჩვენში ღვთის სულის მყოფობა. თავად სიტყვა „შთაგონებაც“ აქედან მომდინარეობს. ეს შთაგონება არ არის ადამიანის ბუნებრივი შესაძლებლობა, არამედ ზემოდან მოცემული უხრწნელი საბოძვარია. როდესაც ჩვენში რწმენის ზეციური ძალა მოქმედებს, მაშინ თავად ჩვენი ფიზიკური სუნთქვაც კი, თითქოს, ერწყმის ღვთაებრივ სუნთქვას ჩვენში.

ღვთაებრივი სუნთქვა ჩვენში მხოლოდ ცოდვის მეშვეობით შეიძლება შეწყდეს. ღვთის სიწმინდე ცოდვის წყვდიადს არ შეერევა. თუკი ვამართლებთ ჩვენში ამა თუ იმ ცოდვიან ქმედებას თუ აზრს, მაშინ ამ გამართლების მეშვეობით კავშირს ვწყვეტთ ღმერთთან. ის გვტოვებს და ჩვენ მისი ნათელი მყოფობის მიღმა ვრჩებით. მართალია, ადამიანს არ ძალუძს მცირე ხნითაც იცხოვროს ცოდვის გარეშე, მაგრამ სინანულის გზით შეგვიძლია ცოდვის შედეგს - ღმერთთან კავშირის გაწყვეტას - განვერიდოთ.

ჰიპოსტასური ჭეშმარიტება - უფალი - თავისი სიტყვის მეშვეობით გვასწავლიდა. ხორცში მისი გამოცხადებით მისი ყოველი სიტყვა საქმით „გამართლდა“ (1 ტიმ. 3:16). ჩვენ ჭეშმარიტს ან ჭეშმარიტებას ვუწოდებთ არა მხოლოდ მხოლოდშობილის პიროვნებას, არამედ მის ყოველ ქმედებას, რომელიც მოწმობდა ჭეშმარიტებას, რომელიც გაიგება როგორც გაგება-შემეცნება, როგორც სილამაზე. ყველანი მოწოდებულნი ვართ შემეცნებისა და ქმედების შერწყმისათვის.

უფლის მოწმობა სიტყვითაც და საქმითაც სრულყოფილების სახეს ატარებდა. ჩვენ კი ჩვენს ხილულ გამოვლინებაში არ „ვამართლებთ“ იმასაც კი, რაც შინაგანად შევიცანით. ქრისტეს ღვთაებრივი სრულყოფილების მიუწვდომლობა არ კლავს ჩვენში მისკენ მისწრაფებას. კვლავაც, ჩემი აზრი საკვირველ პავლეს, მის ცეცხლოვან შთაგონებას უბრუნდება: ყველაფერი, „რაც ჩემთვის სარგო იყო, ზარალად შევრაცხე ქრისტეს გულისთვის; და ყოველივე დანარჩენიც ზარალად შემირაცხავს იმ უზენაეს სიკეთესთან შედარებით, რასაც ჰქვია ჩემი უფლის - ქრისტეს შეცნობა, რისთვისაც ვიზარალე ყოველი და ყველაფერი ნაგვად მიმაჩნია, რათა შევიძინო იესო ქრისტე და ვიყო მასში, მაგრამ არა ჩემი სიმართლით, რომელიც არის რჯულისაგან, არამედ სიმართლით, ქრისტეს რწმენისა და ღვთისაგან რომ იღებს დასაბამს და რწმენაზევეა დაფუძნებული; რათა შევიცნო ისიც, მისი აღდგომის ძალაც და თანაზიარობაც მისი ვნებებისა, ვემსგავსო მის სიკვდილს და ამრიგად მივწვდე მკვდრეთით აღდგომას... არამედ ვესწრაფვი, იქნებ მივწვდე-მეთქი, როგორც მე მომწვდა ქრისტე იესო... მიველტვი მიზანს, ღვთის უზენაესი ხმობის პატივს იესო ქრისტეში“ (ფილიპ. 3: 7-12, 14)

მხატვრულ შემოქმედებაში სამ მომენტს გამოვყოფთ: პირველი - ღვთის მიერ შექმნილი სილამაზეა, რომელმაც ხელოვანი შთააგონა; მეორე - თავისი ნაწარმოების შექმნისას მხატვრის შემოქმედებითი სულის მიერ სილამაზის აღქმაა. მესამე - მაყურებლისთვის აუცილებელი ხელოვანის ინტუიციაა, რომლის მეშვეობითაც განჭვრეტილი სურათი მისთვის დამახასიათებელ ესთეტიკურ განცდად უნდა გარდაქმნას.

ჩვენი რწმენა არ უნდა იყოს და არც არის რაღაც პასიური მდგომარეობა. რწმენას ძალუძს და უნდა იყოს კიდეც სულიერი შემოქმედება, მაგრამ არა პირველადი, არამედ მაყურებლის, პოეტის, წინასწარმეტყველის შემოქმედება. თითოეული ჩვენგანი ერთგვარ პრიზმას წარმოადგენს, რომელშიც ღვთიური ნათლის სხივები ტყდება. ეს ყველასთან სხვადასხვაგვარად ხდება! პირველი ღმერთს ეკუთვნის, მეორე - ჩვენ. ჩვენ კი არ ვქმნით ღმერთს, არამედ იგი გვეცხადება ჩვენ. ქმნილებათა ნაირგვარობაში, გამოუკვლეველ სიმდიდრეში ცხადი ხდება ღვთის აღმატებული სიბრძნე: „მისი უხილავი სრულყოფილება, წარუვალი ძალა და ღვთაებრიობა, ქვეყნიერების დასაბამიდან მისსავ ქმნილებებში ცნაურდება და ხილული ხდება“ (რომ. 1:20). არანაკლებ, არამედ მეტადაც ცხადია მისი ყოფიერება უქმნელი ნათლის ჩვენზე გადმოღვრაში.

ნამდვილვე მაცხოვნებელი რწმენა ჩვენი ყოფიერების საწყისისადმი მისწრაფების გარეშე არ გვეძლევა. ადამიანის სულიერ არსებობაში ყველაფერი, რაც ღვთისგან წყალობის სახით მოდის, ღვაწლის გარეშე არ გაითავისება. ჩვენში ღვთის ქმედების დროსაც კი არ ვართ მხოლოდ პასიურები: ჩვენ ან ვიღებთ, ან უარვყოფთ, ან კიდევ დაფიქრების მდგომარეობაში ვართ - არც უარვყოფთ, მაგრამ არც ვიღებთ.

რწმენა, ისევე, როგორც ყოველი ზეციური საბოძვარი, ხდება რა ჩვენი სულის მდგომარეობა, ასევე ჩვენზეცაა დამოკიდებული. ღმერთი არასდროს ძალადობს ჩვენზე: ჩვენს თავისუფლებაში მის სიყვარულს ვიღებთ ან მასზე უარს ვამბობთ. ღმერთი (ჩვენი გულის) კართან დგას და აკაკუნებს. „თუ ვინმე გაიგებს ჩემს ხმას და კარს გამიღებს, შევალ და მასთან ვივახშმებ, ხოლო ის - ჩემთან“ (გამოცხ. 3:20).

ამგვარად, თუკი ვინმე თავად გააღებს თავისი გულისა და გონების კარს, ის მიიღებს რწმენასაც და მის კვალად ზეციური ნიჭების აღუწერელ სიმდიდრეს. „ყველა, ვინც ღვთისაგან არის შობილი, სძლევს ამ ქვეყანას; და ეს არის ძლევა, ქვეყნის მძლეველი: ჩვენი რწმენა“ (1 ინ. 5:4).

რწმენა არ არის დამოკიდებული ემპირიული (მეცნიერული) ცოდნის რაოდენობაზე, თავისი არსით „მიწიერ“ ბიოლოგიას რომ მიეკუთვნება. რწმენა სულიერი ინტუიციაა, რომელიც უხილავი სამყაროს რეალობას დისკურსული განსჯის გარეთ აღმოაჩენს. ჭეშმარიტი ღმერთის რწმენა არის მისდამი სიყვარულის პირველი ფორმა. სავსე რწმენა არის წარდგომა დაუსაბამო, უქმნელი პირველარსის, ე.ი. თვითყოფიერების ანუ ყოველივეს დასაწყისის უდავო, უეჭველი ყოფიერების ფაქტის წინაშე.

ყოველივე სხვა ამ რწმენიდან გამომდინარეობს, მაგრამ არა ბუნებრივ-ლოგიკურად, რადგანაც საუბარი არა აზრობრივ განსჯით პროცესს, არამედ რეალურად მყოფს ეხება, რომელიც საკუთარ თავში მოიცავს ყოველივეს, მათ შორის გონიერებასაც.

რწმენა არა მხოლოდ რაიმე „თეორიული დარწმუნებაა“ (ლ. პ. კარსავინი) და არა მხოლოდ ნებელობითი ძალისხმევა. რწმენა თავიდანვე წარმოადგენს როგორც ჭეშმარიტების თეორიულ წვდომას, ისე მის თავისუფალ, პრაქტიკულ (ცხოვრებისეულ) მიღებას.

„თეორიული მიღწევა“ იმ ჭეშმარიტების აღიარებაა, რომელიც არსებობს იმის მიუხედავად, უნდა თუ არა ვინმეს მისი აღიარება. ყოველი ჩვენი ცდომილება, ყოველი აღიარება თუ უარყოფა არაფრით ზემოქმედებს თავად თავდაპირველი ჭეშმარიტების ყოფიერებაზე.

საჭიროა, რომ ჭეშმარიტება იყოს აბსოლუტური, ანუ თავად ღმერთი, რომელიც ყოველივეს აძლევს დასაბამს და ყოველივეს შეიცავს. ჭეშმარიტება თავის თავში შეიცავს მორწმუნის მხრიდან მის აღიარებას და მის ჭეშმარიტად გახდომასაც. ჭეშმარიტების აღიარება თავისუფალი უნდა იყოს. ის არ უნდა იყოს განპირობებული არაფრით, არც თავად ჭეშმარიტებით. მხოლოდ მაშინ გახდის ის მის შემმეცნებელს თავისუფალს, რადგანაც ის თავადაა ყოვლისმომცველი და არაფრითაა განპირობებული. სრულ, თავისუფალ ჭეშმარიტებასთან მორწმუნის შეერთება მისკენ თავისუფალი სწრაფვა ხდება. აუცილებელია ჭეშმარიტების სრულად შემეცნება, მისი შემეცნება ჩვენი არსების ყველა ასპექტში. „შეიცნობთ ჭეშმარიტებას და ჭეშმარიტება გაგათავისუფლებთ თქვენ“ (ინ. 8:32) მაგრამ რა ან ვინ არის ჭეშმარიტება? თავად ქრისტე: „მე ვარ ჭეშმარიტება“ (ინ. 14:6). ჭეშმარიტება პიროვნებაა და არა განყენებული იდეა. ჭეშმარიტება ყოფიერია, ის ყოფიერებისგან აბსტრაქციის არავითარი ინტელექტუალური აქტით არ განიყოფა. თვით თავდაპირველი ყოფიერება ჭეშმარიტებაა. ეს ყოფიერება არსებობს ყოველივესგან დამოუკიდებლად. ის თვითმყოფია, თვითარსია. სწორედ ეს არის ღმერთი მის დაუსაბამობაში. ის თავისუფლება, რომელსაც ქრისტე ანიჭებს მის მორწმუნეებს, გააზრებული უნდა იქნეს როგორც მასთან ყოფიერი შეერთება. ამ შეერთების ძალით მორწმუნეს ეუწყება სიტყვები, რომლებიც მამამ მისცა მხოლოდშობილ ძეს, მან კი ჩვენ მოგვცა: „შენგან მოცემული სიტყვები მათ მივეცი“  (ინ. 17:8).

ღვთაებრივ ყოფიერებაში ცოდნა და ქმედება სრულებით ერთიანია. ასევე ჩვენთანაც, შემეცნებამ და ქმედებამ ყოველმხრივ განუყოფელი ერთობა უნდა შეადგინოს. ხან გულის ცხოვრება უსწრებს წინ განაზრებას, ხანაც კი განაზრება გადმოედინება ქმედებაში, ცხოვრებაში. ვინც ქრისტეს შეუერთდა, „მისი მუცლიდან წარმოდინდებიან ცოცხალი წყლის მდინარენი“ (ინ. 7:38).